Bomenetsa go mmuso legae goba mmaseipala o shitisha diterelo go batho

Opinion Piece: Sepedi Shima Mashilo

Help us oppose corruption

OUTA is standing up against government corruption and mismanagement. Our work is made possible though donations by our paying supporters.

05/06/2019 09:16:16

Bomenetsa go mmuso legae goba mmaseipala o shitisha diterelo go batho


Bomenetsa go mmuso legae goba mmaseipala o shitisha diterelo go batho
Maikemeishetsho a mmusousho legae/mmasipala ke go tlisha ditirelo go setshaba, efela ka le baka la bomenetsha, ba mmusho legae/mmasipala  bawapalelwa. Maphelo a batho ba bantshi a ama ke ditirelo tsa mmusho wa legae goba bommasipala. Ditirelo tse bohlokwa go setshaba ke go fana: ka meetse, le mohlagatse, tirelo tsawa bophelo malapeng, mafelo a goithabisha le mibila. Segolo kuduthata ke gore bomenetsa bo ama ditirelo, efela setshaba a se lemoge gore mmusho wa legae/mmasipala o senya ga o fihla kae, gore gape ke bo mang ba baholegang ka bomenetsa? Setshaba se lebelela ka lehlakoreng la bo rrakgwebo goba bo rrakgwebo potlala fela, batlogela mmuso legae/mmaseipala. 
Ditirello tsa motheo watse mmuso di nyakega mmuso magayeng go fitisha mmuso wa ditioropong. Mmuso legae/mmasepala ba palelwa ke go phethagatsa di tshepiso ka le baka la bomenetsa. Bomenetsa ka gare ga mmasipala goba go borakgwebo boraloka tema ye kgolo. Megabaru le go tloka botshepegi go babereki ba mmusho legae/mmasipala a hlohleletsa bomenetsa.
Ba maka a mang a dirago bomeonetsha botswelela pele ke a latelago:
Go hloka ma iekemiesetso a bo rapolotiki;
Go hloka bokgwari bjago bolaodi le bohlale; 
Go sea obamele molao wa nagana ka bopara; le
Bo rrapolotiki banyaka go e hola bannoshi le ba .
Example
A mang a mabaka setshaba a se hlokomeleng gore go hlayela ga ditirello gotswa go mmasipala ke gorata tshelete, ba rekisa meshomo e bohlokwa, le gofa ba kgotsi le mmeloko ya bona meshomo ba sa swanela.  Gape mmasipala a ka abela boradikgwebo goba borakgwebo potlana meshomo ka bomenetsha afetsha a nyaka tshelete go rakgwebo yo a filwego moshomo. 
Se se ama ditirelo se tshabeng twii, ka gore rakgwebo a kase kgone go phethagatsa moshomo o tswileng matsogolong ka le baka la gore tshelete e fella gape gopatela bashoomedi ba mmasipala eseng ditirelo setjhabeng.  A re lebeleleng mehlala ya bomenetsa dikgweding tse fitileng:
Go lwa le bomenetsa, mmuso legae/mmasipala o tswanetse o kgontishisha gore go hlonywa di poledisano le setshaba legae (Civil society) go bonagatsa maekarabelo. Bomenetsa ke bothata ba batho bohle, efela dikgato tsa gona diya fapafapana, bosenya go shomishana le go tsepan
Conclusion
Go hlokegago berekisana  mmogo ka gara mmusolegae, setshaba ka kakaretso le ba molao. Goa kgonega gore mmasipala a kaonafatše le go oketsha ditirelo go setshaba ka go kaonafatsha tsebo le bokgone bja bona. Di tsela tsa mmuso legae/mmasipala go tiisa go fana ka ditirelo setshabeng ka tswanelo: - Go tseba dinyakwa tsa setshaba bo kaone; le go phatlalatsa ditsebiso ka mananego a mmuso legae a amang ditirelo.


OUTA is a proudly South African civil action organisation, that is purely crowd funded. Our work is supported by ordinary citizens who are passionate about holding government accountable and ensuring our taxes are used to the benefit of all South Africans.